Funkcje formy て

Każdy, kto choć trochę zagłębił się w język japoński, na pewno słyszał o czymś takim, co w nomenklaturze japońskiej zwie się テ形  (けい), a w języku polskim najczęściej można spotkać jako "forma TE". Im więcej tekstów przeczytamy, im więcej dialogów usłyszymy, tym częściej zdajemy sobie sprawę, że ta forma ma wiele różnych znaczeń i funkcji.

W tym artykule przeanalizujemy funkcje, które może są wam intuicyjnie znane, a może o wielu z nich nawet nie wiedzieliście 😉

W następnym artykule przygotuję szereg przykładów, cytatów z prawdziwych książek, filmówi inny popularnych środków rozrywki.

Zapraszam do artykułu!

{getToc} $title={Table of Contents}

Czym jest forma て i jak ją tworzyć?

UWAGA! W tym artykule skupiam się na analizowaniu zdań, w których forma て łączy dwie (lub więcej) części zdania. Każda opisana funkcja (poza wyliczeniem/wymienianiem) ma swój odpowiednik w postaci konstrukcji gramatycznej lub partykuły czy spójnika. Warto również pamiąteć, że forma て ma wydźwięk bardziej konwersacyjny i potoczny i nie zawsze można ją stosować wymiennie z jej synonimicznymi konstrukcjami.

Z pewnością większość z Was kojarzy taki o to zwrot:

ちょっと待って (まって)! Poczekaj chwilę!

W tym przypadku forma て "kończy" zdanie. Jest to jak najbardziej poprawna konstrukcja. Jeśli oglądacie dramy czy anime, to na pewno ją słyszeliście. Jednak jest to jedna z wielu funkcji tej formy. 

Przejdźmy zatem do definicji.

Wpisując hasło テ形 w Google, otrzymamy następujące wyjaśnienie w języku japońskim:

źródło: https://www.kanjifumi.jp/keyword/tekei/

 

 

 

動詞（どうし）の活用（かつよう）の一種（いっしゅ）で、「はなして」、「みて」、「きて」のように、「～て／で」終わる（おわる）もの。

Co można przetłumaczyć jako: 

Jedna z odmian czasownika kończąca się na て lub で  np. 「はなして」、「みて」、「きて」. 

Zachęcam do tego, aby sprawdzać znaczenia konstrukcji gramatycznych w słownikach japońskich, ale w tym przypadku za dużo to się nie dowiedzieliśmy. Dlaczego? Wszystko zależy od kontekstu (bo od czego by innego? 😉). Aby zrozumieć funkcje formy て, musimy spojrzeć, oczywiście, na całe zdanie. 

Zanim przejdziemy do szczegółowego opisu, zapraszam do obejrzenia mojego filmiku, w którym wyjaśniam szczegółowo, jak tworzyć tę formę. Omawiam tam również niezwykle ważne zagadnienie, które nazwałem odmianą wsteczną.

W przykładach będę też stosował formę て dla przymiotników, ale ich tworzenie jest na tyle proste i regularne, że wyjaśnię to w tym artykule. Jeśli macie jednak to opanowane, to możecie ominąć tę sekcję, wybierając ze spisu treści konkretne zagadnienie.

Forma て vs. przymiotniki

Tworzenie formy て w い - przymiotnikach chciałbym przedstawić w trzech prostych krokach. Spójrzcie na poniższą tabelkę:

UWAGA! Wyjątkiem od tej prostej reguły jest przymiotnik いい, którego forma て to よくて.

A co z tzw. な - przymiotnikami? Tutaj jest jeszcze prościej, ponieważ dodajemy tylko で, które jest skrótem od です np. しずか →しずかで.

Bardzo często w takim przypadku po で jest przecinek (しずかで, [reszta zdania]), żeby było łtwiej rozpoznać formę て.

Skoro powtórzyliśmy tworzenie formy て, możemy przejść do omawiania jej funkcji w różnych zdaniach.

 

Kolejność zdarzeń/czynności

Wydaje mi się, że ta funkcja jest najczęsciej przedstawiana już na początku nauki. 

 

Spójrzmy na zdanie przykładowe. 

 

Żeby zdanie było czytelniejsze, wypiszę słowa, których użyję:

朝「あさ」- rano

時「じ」- godzina

起きる「おきる」- wstawać 

洗う「あらう」- myć

朝ご飯「あさごはん」- śniadanie

食べる「たべる」- jeść

家「いえ」- dom

出る「でる」- wychodzić

Zdanie:

朝5時に起きて、顔を洗って、朝ご飯を食べて、家を出ました。
Wstałem rano o 5, umyłem twarz, zjadłem śniadanie i wyszedłem z domu. 

Mamy tu do czynienia z klasycznym przedstawieniem kolejności zdarzeń, czyli co dana osoba zrobiła po kolei (chronologia wydarzeń) w ciągu, w tym przypadku, poranka.

Użycie formy て w tej funkcji jest bardzo proste – szeregujemy czasowniki w takiej kolejności, w jakiej chcemy je przedstawić, i łączymy ze sobą poprzez formę て. Wszystkie poza ostatnim. 

UWAGA! Czasownik w formie て nie ma formy prostej/grzecznej (ani żadnej innej). Nie ma również czasu przeszłego czy przyszłego, a w tłumaczeniu przyjmuje taki czas, jak ostatni czasownik z danego zdania. 

Jak można zauważyć w tłumaczeniu powyższego zdania, wszystkie czasowniki przedstawiłem w formie przeszłej. To wpływ ostatniego czasownika zaznaczonego na czerwono, który jest w formie przeszłej. 

A co by było, gdyby zdanie dotyczyło przyszłości?

朝5時に起きて、顔を洗って、朝ご飯を食べて、家を出ます。

Całe zdanie wygląda praktycznie tak samo, poza ostatnim czasownikiem. Oczywiście jeśli nie wynika to z kontekstu, warto dodać jakieś słowo określające, kiedy ta sytuacja nastąpi np. jutro. 

 

I wtedy w tłumaczeniu wygląda następująco:

 Rano wstanę o 5, umyję twarz, zjem śniadanie i wyjdę z domu. 

Spójrzmy na jeszcze jedno zdanie.

夏休み「なつやすみ」- wakacje

日本「にほん」 - Japonia

行く「いく」- jechać; lecieć　

名所「めいしょ」- znane miejsca

観光する「かんこう」- zwiedzać.

思う「おもう」 - myśleć

Zdanie: 

 

夏休みに　日本に行って、いろいろな名所を観光したいと思います。

Czasownik w formie て przyejmuje też takie formy jak forma  たい, czyli wyrażenie informujące, że chcemy coś zrobić. 

Tłumaczenie tego zdania może wyglądać tak:

W wakacje chciałbym pojechać do Japonii i pozwiedzać różne znane miejsca. 

Jak można zauważyć, mimo że forma wyrażająca chęć jest dopiero dodana do czasownika zwiedzać (観光したい), to przy tłumaczeniu obowiązuje również przy 行く i jest na samym początku zdania.

Podczas tworzenia takiego zdania kolejność również ma znaczenie, ponieważ najpierw musimy pojechać, a dopiero potem możemy zwiedzać. Aczkolwiek w powyższym zdaniu nie skupiamy się na kolejności. Ta kolejność nie jest najważniejszą rzeczą, jaką chcemy przekazać. Wynika ona jedynie z logicznego następstwa.

Skoro jesteśmy już przy kolejności, to możemy zapamiętać, że forma て może zastąpić gramatykę:

•  ～てから
• ～たあと
  

Są to konstrukcje gramatyczne pokazujące, że jakaś czynność wystąpiła po innej czynności.

 

Jeśli chcesz lepiej poznać różnicę między ～てから i ～たあと, zapraszam do filmiku.

Spójrzmy na poniższy przykład:

 

仕事が終わって、家に帰った。

仕事「しごと」- praca

終わる「おわる」- skończyć się

家「いえ」- dom

帰る「かえる」- wracać

 

Ostatni czasownik sugeruje, że jest to wydarzenie z przeszłości. Zgodnie z zasadą "kolejność wydarzeń" najpierw skończyliśmy pracę (仕事が終わる), a potem wróciliśmy do domu (家に帰った). Najbardziej naturalnym tłumaczeniem będzie po prostu:

 

Po pracy wróciłem do domu.

 

Ewentualnie:

 

Po skończonej pracy wróciłem do domu. 

W obu przypadkach w języku polskim nasuwa się przyimek po. To dobrze, ponieważ powyższe zdanie możemy również wyrazić w ten sposób:

仕事が終わったあと、家に帰った。

 

Lub:

 

仕事が終わってから、家に帰った。

Użycie formy て skraca wypowiedź i często jest ona używana w języku mówionym. Oczywiście jeśli chcielibyśmy bardziej zaakcentować tę kolejność, czyli dopiero PO pracy wracamy do domu, można skorzystać z ～てから lub ～たあと. W tym przypadku polecam opcję ～たあと.

To tyle, jeśli chodzi o kolejność wydarzeń. Będzie się ona jednak pojawiać jeszcze nie raz przy omawianiu innych funkcji.

Powód i przyczyna

Uważam, że to jest to kolejna ważna funkcja, ponieważ pojawia się bardzo często, więc warto skupić tu swoją uwagę. 

 

W przykładach wykorzystamy nie tylko czasowniki, ale również przymiotniki, rzeczowniki i czasowniki w formie przeczącej.

Ta funkcja formy て zastąpi nam takie konstrukcje jak:

• から
• ので
• ため

Zacznijmy od zdań z czasownikami.

物「もの」- rzecz

買いすぎる「かいすぎる」- kupić za dużo

お金「おかね」- pieniądze

Zdanie:

よけいな物を買いすぎて、お金がなくなってしまった。

Mamy tu – można powiedzieć –  ciąg przyczynowo-skutkowy. W pierwszej części zdania jest przyczyna, czyli co zrobiliśmy (czasownik jest w formie て). W drugiej części zdania pokazujemy co z tego wynikło. Tłumacząc powyższe zdanie otrzymamy:

Kupiłem za dużo niepotrzebnych rzeczy i (z tego powodu) skończyły mi się pieniądze. 

Teoretycznie możemy rozpatrywać to zdanie pod względem kolejności – najpierw kupiłem, a potem zabrakło mi pieniędzy, ale w takiej sytuacji to nie kolejność wydarzeń jest najważniejsza, prawda? 

Zastąpmy formę て wymienionymi na początku tej sekcji spójnikami:

よけいな物を買いすぎたから、お金がなくなってしまった。

よけいな物を買いすぎたので、お金がなくなってしまった。

よけいな物を買いすぎたため、お金がなくなってしまった。

Wszystkie te opcje są możliwe, choć znaczenia tych zdań delikatnie różnią się między sobą, ale w tym artykule nie będziemy zagłębiać się w te szczegóły. Jeśli chcesz poznać różnicę między から a ので zapraszam tutaj. Natomiast o ため mówię tutaj.

Kolejnym przykładem będzie czasownik w formie przeczącej. Tu – uwaga – tworzenie formy て jest takie samo, jak w przypadku い-przymiotników.  

W tym zdaniu użyjemy czasownika できる. Jego forma przecząca prosta to できない.

Pamiętasz trzy kroki tworzenia formy て w przymiotnikach? Tutaj też ta metoda zadziała.

できない　→　できなく　→　できなくて

試験「しけん」- egzamin

合格「ごうかく」- zdać

落ち込む「おちこむ」- być przygnębionym; być w dołku

Zdanie: 

 

試験に合格できなくて、落ち込んでいた。

Nie udało mi się zdać egzaminu i (z tego powodu) byłem w dołku. 

A teraz przejdźmy do przymiotników.

 

Zacznijmy od razu od zdania przykładowego:

 

Wyobraź sobie sytuacje, że ktoś męczy się z bagażem i mówi:

重くて、持ち上げられないよ!

To jest takie ciężkie, (więc) nie dam rady tego podnieść!

 

重い「おもい」- ciężki

持ち上げる「もちあげる」- unieść

Dodanie więc w polskim zdaniu jest całkowicie zbędne, ale żeby podkreślić związek pomiędzy tymi zdaniami, warto więc dodać – na pewno pomoże lepiej zobrazować znaczenie tej funkcji. 

 

Spójrzmy na inny przykład.

最後「さいご」- ostatni

問題「もんだい」- tu zadanie

難しい「むずかしい」- trudny

答える「こたえる」- odpowiadać

Zdanie: 

最後の問題は難しくて、答えられなかった。

Ostatnie zdanie było trudne, (i z tego powodu) nie dałem rady odpowiedzieć. 

Pamiętacie, jak mówiłem, że

 

UWAGA! Czasownik w formie て nie ma formy prostej/grzecznej (ani żadnej innej). Nie ma również czasu przeszłego czy przyszłego, a w tłumaczeniu przyjmuje taki czas, jak ostatni czasownik z danego zdania.

Tutaj ta zasada też obowiązuje. こた(答)える jest w czasie przeszłym (dodatkowo jest to forma potencjalna przecząca), więc podczas tłumaczenia przymiotnik, który jest w formie て, również będzie tłumaczony na czas przeszły.

Ostatni przypadek, który chciałbym poruszyć w tej sekcji, to zastosowanie tej funkcji z rzeczownikami. 

 

Jak może pamiętacie z wstępu, forma て dla rzeczowników to po prostu で, które pochodzi od です.

Być może znacie to z takiego zastosowania:

私はポーランド人で、３０さいです。

Jestem Polakiem i mam 30 lat. 

Jest to przykład łączenia kilku informacji, nie koniecznie związanych ze sobą. Coś co może zastąpić nasz polski spójnik i (o łączeniach powiem na końcu tego artykułu).

W tym przypadku mam nadzieje, że widać, że nie jest to układ przyczynowo skutkowy – to, że ktoś jest Polakiem, nie oznacza, że ma 30 lat. 

W jakim kontekście możemy zastosować tę funkcję? Na przykład w takim: 

大雪で、電車が止まった。

大雪「おおゆき」- śnieżyca; duży śnieg

電車「でんしゃ」- pociąg 

止まる「とまる」- zatrzymać się

Wydaje mi się że najbardziej naturalnym tłumaczeniem będzie:

Z powodu śnieżycy pociągi stanęły. 

Jeśli chcemy przetłumaczyć to nieco bardziej dosłownie, możemy powiedzieć tak:

Była śnieżyca i (z tego powodu) pociągi stanęły.

Zauważ, że tu również mamy zachowany czas przeszły.

Zamieńmy na chwilę formę て np. na ので:

大雪だったので、電車が止まった。

W tym zdaniu widać to dokładniej, że jest tu です (tu w formie przeszłej prostej).

Spójrzmy na kolejny przykład. 

Wyobraźmy sobie następującą sytuację:

 

Jesteśmy na przyjęciu zorganizowanym przez pana Yamadę. Informujemy go, że nasz wspólny znajomy (pan Tanaka) z powodu choroby nie będzie w stanie przyjść. Jak to powiedzieć?

田中は病気で、来られないそうだ。

Tanaka nie może przyjść z powodu choroby.

田中「たなか」- Tanaka

病気「びょうき」- choroba

来る「くる」- przyjść

Możemy to zdanie przetłumaczyć dosłownie:

Tanaka jest chory i (z tego powodu) nie przyjdzie.

To tyle jeśli chodzi o sekcję "powód i przyczyna". Pamiętajcie, aby analizować całe zdanie i wywnioskować z kontekstu, czy jedna część zdania nie wynika z drugiej. Nie jest to łatwe na początku nauki, ale na pewno przyjdzie taki moment, gdy relacje między zdaniami będą oczywisite. Czytanie z pewnością w tym pomoże.

Kontrast (porównanie)

Żeby ta funkcja zadziałała, podobnie jak w poprzednich przypadkach, muszą zaistnieć konkretne warunki. 

 

Tym razem mamy do czynienia z porównaniem, więc musimy mieć dwa obiekty, które będziemy pod jakimś względem porównywać. Nasz układ przyjmie taką formę:

Aは〇〇て 、Bは△△です。

A, B - rzecz, osoba itp. 

〇〇 - przymiotnik 1

△△ - przymiotnik 2 (kontrastujący z pierwszym)

Konieczna też jest partykuła は przy A i B, które podkreślają ten kontrast. 

Więcej o funkcjach partykuły は mówię w tym kursie. Spójrzmy zatem na pierwsze zdanie:

 

ここは夏は暑くて、冬はとても寒いです。

Tutaj lata są gorące, a zimy bardzo zimne.

夏「なつ」- lato

暑い「あつい」- gorący

冬「ふゆ」- zima

寒い「さむい」- zimny

Powyższe zdanie można również zapisać, stosując jeden ze spójników przeciwstawnych np. が:

ここは夏は暑いが、冬はとても寒いです。

Ale w dalszym ciągu partykuły は przy obu rzeczownikach są bardzo ważne – należy o nich pamiętać.

Można też użyć np. でも, co jeszcze bardziej podkreśli kontrast, jaki daje drugie zdanie.

        ここは夏は暑いです。でも冬はとても寒いです。

Kolejne przykłady będą podobne, ale zróbmy jeszcze jeden przykład – tak dla praktyki.

大学「だいがく」- uczelnia

入る「はいる」- wchodzić; tu dostać się na (uczelnię)

簡単「かんたん」- proste

出る「でる」- wyjść; tu ukończyć (uczelnię)

難しい「むずかしい」- trudny

Zdanie: 

 

この大学は入るのは簡単で、出るのは難しいです。

A = 入る z dodaną partykułą の, co tworzy nam rzeczownik odczasownikowy. 

 

B to ukończenie, czyli 出る także z partykułą の. 

 

Po środku mamy で, ale jak zapewne pamiętacie jest to forma て, której używa się po rzeczownikach i tzw. な-przymiotnikach, a 簡単 jest tego przykładem. 

 

Tak więc powyższe zdanie można przetłumaczyć:

Dostanie się na tą uczelnie jest łatwe, ale ukończenie jest trudne.

 

Sposób/metoda

Kolejna funkcja wyraża sposób/metodę, czyli co zrobić, by osiągnąć dany efekt. 

 

Konstrukcją gramatyczną, która jest odpowiednikiem tej funkcji formy て, jest np. ～ことによって, gdzie bezpośrednio przed tą konstrukcją dajemy czasownik. Tę konstrukcję możemy tłumaczyć jako poprzez.

Załóżmy, że zaczyna się przyjęcie, i poza jedzeniem mamy jeszcze napoje, które chcemy schłodzić z powodu upału. Chcemy osiągnąć efekt w postaci schłodzenia. Co należy zrobić? Szukamy sposobu.
 
Spróbujmy teraz schłodzić te napoje poprzez włożenie je do lodówki.

飲み物「のみもの」- napoje
冷蔵庫「れいぞうこ」- lodówka
入れる「いれる」- włożyć
冷やす「ひやす」- schłodzić

W naturalnej wypowiedzi pasowałoby dodać jeszcze kilka innych informacji, więc umówmy się, że na potrzeby wyjaśnienia uszczuplę to zdanie do prostej wypowiedzi, która brzmi:

冷蔵庫に入れて、飲み物を冷やす。
Schłodzę napoje wstawiając je do lodówki.

Czym różni się to zdanie od pierwszej omawianej funkcji, czyli kolejności czynności/wydarzeń?
 
Różni się tym, że w tym przypadku jedyną czynnością, którą wykonujemy jest włożenie napojów do lodówki i to poprzez tę czynność (dzięki tej czynności) otrzymamy efekt w postaci schłodzenia. Więc pierwsza czynność to nasza metoda/sposób, ponieważ teoretycznie to nie my będziemy chłodzić napoje, tylko lodówka.

A jak będzie brzmiało to z konstrukcją, która jest odpowiednikiem tej funckji?

 冷蔵庫に入れることによって、飲み物を冷やす。
Chłodzić napoje poprzez włożenie je do lodówki.

Gramatycznie brzmi to OK, ale użycie tego zdania mogłoby być przydatne np. w opisie sytuacji z perspektywy trzeciej osoby albo gdyby ktoś chciał przedstawić sposób schłodzenia napojów, albo jak można wykorzystać lodówkę. Na przykład:

冷蔵庫に入れることによって、飲み物を冷やすことができます。
Możemy schłodzić napoje poprzez włożenie ich do lodówki.

Dodając konstrukcję ～ことができます, całość brzmi już nawet jak instrukcja.
 

Spójrzmy na inny przykład.

Wyobraź sobie, że ktoś uczy Cię jak odpalać samochód, w którym nie ma stacyjki na klucze, tylko jest guzik, za pomocą którego odpala się samochód.
 

このボタンを押して、エンジンをかける。  
Odpal silnik naciskając ten przycisk.

 
押す「おす」- naciskać

Tutaj mamy do czynienia z podobną sytuacją. Nie wykonujemy dwóch oddzielnych czynności, tylko jedną, która powoduje, że druga dzieje się już praktycznie sama.

Jak już zapewne się domyślacie, aby dojrzeć tę funkcję w zdaniu, musimy spojrzeć na cały kontekst i zastanowić się, czy mamy do czynienia z sytuacją, gdzie jedna czynność jest sposobem na osiągnięcie efektu, który pokazany jest inną czynnością (w drugiej części zdania).

Będąc jeszcze w temacie "celu", czyli gdy robimy coś, żeby osiągnąć jakiś efekt, chciałbym zaprosić Was do obejrzenia filmiku, w którym mówię o różnicy między ために oraz ように. Obie te konstrukcje można przetłumaczyć jako żeby (np. uczę się, żeby zdać egzamin).

Czynności dziejące się równolegle

To funkcja, która – tak mi się zdaję – nie jest oczywista. 

 

Zacznijmy od zdania przykładowego:

 

ノートパソコンを使って、授業を受ける。

使う「つかう」- używać

授業「じゅぎょう」 - lekcje, zajęcia

受ける「うける」- tu brać udział

Gdybyśmy chcieli przetłumaczyć to zdanie, używając poprzedniej definicji – czyli kolejność wykonywanych czynności – byłoby to trochę... bez sensu.

Używam komputera, a następnie uczestniczę w zajęciach.

Być może dałoby się stworzyć kontekst, gdzie to zastosowanie tej formy miałoby sens, ale byłoby to trochę nienaturalne. 

 

Spójrzmy zatem na funkcję, która pomoże nam zinterpretować to zdanie poprawnie –  czynności dziejące się równolegle.

Gdzieś między poziomem N5 a N4 poznajemy konstrukcję ～ながら, której używamy, aby wyrazić, że dwie czynności dzieją się jednocześnie (jedna czynność trwa, gdy inna czynność również trwa). Nieco później (gdzieś koło poziomu N2) poznajemy konstrukcję ～つつ, która ma podobne znaczenie. 

UWAGA! Ta funkcja formy て nie może być zawsze używana zamiennie z konstrukcją ～ながら czy ～つつ. Jak pisałem na początku, nie jest to oczywista funkcja i też często nie będzie pierwszym wyborem japończyka czy japońki. Postanowiłem uwzględnić tę funkcję w tym artykule, ponieważ na pewno kiedyś traficie na tę funkcję w zdaniu.

 

Forma て również pokazuje, że dwie czynności dzieją się jednocześnie. A więc powyższe zdanie można przetłumaczyć tak:

Używając komputera, uczestniczę w zajęciach. 

Albo w nieco bardziej naturalnej kolejności:

Uczestniczę w zajęcia, używając komputera. 

To zdanie możemy również zapisać przy wykorzystaniu konstrukcji ～ながら i ～つつ:

ノートパソコンを使いながら、授業を受ける。

Gramatyka ～つつ występuje w bardziej formalnych sytuacjach i choć jest podobna do ～ながら, to nieco się od niej różni. Przykładowe zdanie z ～つつ może wyglądać tak:

部長と相談しつつ、今回のプレゼンのテーマを決めた。

部長「ぶちょう」- szef

相談「そうだん」- rozmowa; konsultacja

今回「こんかい」- tym razem; następne

決める「きめる」- decydować; ustalać

Spójrzmy na jeszcze jeden przykład.

私「わたし」- ja

趣味「しゅみ」- hobby

音楽「おんがく」- muzyka

聴く「きく」- słuchać

散歩「さんぽ」- spacer

Zdanie: 

私の趣味は音楽を聴いて、散歩することです。

A teraz pytanie do Was: Jak zrozumieliście to zdanie? 

① Moim hobby jest słuchanie muzyki, a potem spacerowanie.

Czy

② Moim hobby jest spacerowanie słuchając muzyki, 

Myślę, że większość z Was zgodzi się ze mną, że zdanie ② jest o wiele bardziej prawdopodobne 😃

 

W tym artykule podaję zdania bez kontekstu, ale pamiętajcie, że czytając zdanie, musimy patrzeć na cały kontekst. W zdaniach poprzedzających zdanie z formą て (lub nawet po tym zdaniu) będzie coś, co nam podpowie, że mamy do czynienia z funkcją て wyrażającą czynności dziejące się równolegle.

Założenie (warunek)

To zastosowanie formy て nie jest aż tak popularne i z pewnością trudniejsze do wychwycenia – trzeba już naprawdę dobrze czuć ten język. 

UWAGA! Lingwiści toczą odwieczny spór, ponieważ nie są w stanie ustalić, czy zdanie z formą て należy zinterpretować jako założenie (warunek), czy jako sposób/metoda. Każdy czuje zdanie inaczej i to, co dla jednego jest warunkiem, dla innego brzmi jak metoda na osiągnięcie celu. 

 

て w tym przypadku zastępuje formy warunkowe, takie jak:

• ～たら 
• ～ば

Spójrzmy na zdanie przykładowe: 

 

このペースで走って、あと30分で着く。

走る「はしる」- biegać

着く「つく」- dotrzeć

Spróbujmy sprawdzić, czy za pomocą poznanych dotąd znaczeń możemy poprawnie zinterpretować to zdanie. Zacznijmy od:

Kolejność zdarzeń/czynności:

Będę biegł tym tempem, a następnie za 30 minut dotrzemy.  

Hmm... średnio, prawda?

Czynności dziejące się równolegle:

Biegnąc tym tempem, docieramy za 30 minut.

Oj, na pewno nie 😉

Powód i przyczyna:

Pobiegniemy tym tempem, dlatego dotrzemy za 30 minut. 

Trudno mówić o relacji przyczynowo-skutkowej, jeśli coś się jeszcze nie wydarzyło. 

Kontrast i porównanie:

Odpada całkowicie

 

Jako że 着く wyraża przyszłość, łatwiej przyjąć, że mamy do czynienia z założeniem, czyli:

Jeśli będziemy biec tym tempem, dotrzemy tam za 30 minut.

Myślę, że to zdanie brzmi po polsku o wiele lepiej. Zamieniając て na formę warunkową, otrzymamy:

このペースで走れば、あと30分で着く。

Kolejny przykład:

Jesteśmy u lekarza, który przekazuje nam wytyczne:

 

この薬を飲んで、２、３日で治る。

薬「くすり」- lekarstwo

飲む「のむ」- tu zażyć 

治る「なおる」- wyzdrowieć

Myślę, że nie musimy już analizować wszystkich funkcji て, aby wywnioskować, że lekarz chce nam powiedzieć: 

Jak zażyje pan to lekarstwo, wyzdrowieje pan w ciągu 2, 3 dni. 

Z zastosowaniem formy warunkowej, to zdanie wygląda tak:

この薬を飲めば、２、３日で治る。

Myślę, że te dwa przykłady wystarczą, żeby zobrazować tę funkcję. W przypadku formy ～ば należy pamiętać, że druga część zdania nie może być w czasie przeszłym. 

Wymienianie i łączenie 

Uczniowie na początku nauki często chcą łączyć czasowniki i przymiotniki partykułą と. Jest to niepoprawne, ponieważ – co prawda tę partykułę tłumaczy się jako i – służy ona do łączenia rzeczowników.  

 

Aby powiedzieć: kupiłem i zjadłem, musimy użyć formy て.

Jak wspomniałem wyżej, przy okazji omawiania funkcji powód i przyczyna, łączenie to przedstawianie informacji/czynności na zasadzie wyliczenia – nie ma związku między czynnościami, po prostu wymieniamy po kolei jakieś informacje. 

 

Przykład:

Dwie dziewczyny rozmawiają o chłopaku z klasy.

池田「いけだ」- nazwisko

思う「おもう」- myśleć; uważać

頭「あたま」- głowa (頭がいい - być mądrym)

誰「だれ」- kto

に対して「にたいして」- dla; względem

優しい「やさしい」- uprzejmy; miły

上手「じょうず」- być dobrym w czymś

成績「せいせき」- oceny

恋に落ちる「こいに　おちる」- zakochać się

Aさん：池田くんってどう思う？

Bさん：池田くんはかっこよくて、ハンサムで、頭がよくて、クールで、誰に対しても優しいよね。

Aさん：そうだよね、あと　スポーツも上手で、成績もいい！

Bさん：ああ、恋に落ちちゃう～

Jest to idealny przykład pokazujący wymienianie. Oczywiście są jeszcze inne konstrukcje, których możemy użyć, i czasami nadają się do tego lepiej, ale ta też jest OK. 

 

Tłumaczenie:

A: Co myślisz o Ikedzie?

B: Ikeda jest super, przystojny, mądry, świetny i miły dla każdego.

A: Taak, i do tego jest dobry w sporcie i ma dobre oceny.

B: Ehh, chyba się zakocham

Jak widać w polskim tłumaczeniu użyłem tylko dwa razy i, ponieważ nie było potrzeby, aby dodać więcej. Spójrzmy jeszcze na kilka nie co mniej intensywnych przykładów.

 

Zdanie:

今日は、寒くて、風が強いです。

 Dzisiaj jest zimno i wietrznie. 

今日「きょう」- dzisiaj

寒い「さむい」- zimny (temp. powietrza)

風「かぜ」- wiatr

強い「つよい」- silny

風が強い「かぜが　つよい」- wietrznie

Zdanie: 

 

この料理はおいしくて、値段も安いです。

Ta potrawa jest pyszna i tania

料理「りょうり」- potrawa

値段「ねだん」- cena

安い「やすい」- tani

Zdanie: 

彼はユーモアセンスがあって、頭がいい。

On ma poczucie humoru i jest mądry.

Zdanie: 

 

このスマホは便利で、使いやすい。

Ten smartfon jest funkcyjny i prosty w użyciu.

便利「べんり」- funkcyjny 

使いやすい「つかいやすい」- proste w użyciu

To była ostatnia funkcja jaką chciałem omówić. Mam nadzieje, że teraz zdania, dialogi z anime czy mang, czy powieści będą dla was bardziej zrozumiałe 😊

Podsumowanie

Wszystkie przedstawione funkcje można spotkać, czytając różne teksty czy słuchając np. japońskiej muzyki. Japończycy używają tego wszystkiego w sposób naturalny i nie muszą się zbytnio nad tym zastanawiać. 

Gorzej z uczącymi się – czyli nami. Nie zawsze zastosowanie tych funkcji będzie brzmiało dobrze. Według mnie najbezpieczniejszymi funkcjami, które wymieniłem i których użycie brzmi dobrze i naprawdę ciężko o błąd to:  

• kolejność zdarzeń, 
• powód i przyczyna, 
• kontrast (porównanie)
• wymienianie i łączenie.

Nieco trudniej stworzyć zdanie lub wyłapać funkcję sposób/metoda, ale po dokładnej analizie opisu w tym artykule myślę, że nie będzie z tym problemu.

Natomiast użycie formy て do czynności dziejących się równolegle oraz założenia (warunku) nie zawsze będzie dobrym wyborem. Zdania mogą brzmieć niezgrabnie, a prawidłowe użycie wymaga już naprawdę dobrego obycia z językiem. Polecam w tych przypadkach jednak używać ich pierwotnych odpowiedników, czyli ～ながら oraz ～たら i ～ば

W następnym artykule przygotuje liczne przykłady wyciągnięte z żywych powieści, filmów itp. i będziemy je wspólnie analizować 😉 

 

Obserwujcie bloga jeśli nie chcecie tego przeoczyć!

Ćwiczenie

Na koniec polecam sprawdzić się, rozwiązując ćwiczenie. Jeśli czujecie, że wszystko to, co omawiałem macie już opanowane, to poniżej zostawiam kilka zdań. Napiszcie w komentarzu jaka funkcja formy て została użyta. 

 

Przypomnę te funkcje:

1. Kolejność zdarzeń/czynności
2. Czynności dziejące się równolegle
   
3. Powód i przyczyna
4. Założenie (warunek)
5. Sposób/metoda
6. Kontrast (porównanie)
7. Wymienianie i łączenie

Jako odpowiedź możecie po prostu podać numer zdania i numer funkcji. Jeśli pierwsze zdanie przedstawia funkcję kontrastu, to odpowiedź będzie: 1 (zdanie) - 6 (kontrast). Mile widziane tłumaczenia zdań.

Powodzenia 👍

1. かびんはテーブルから落ちて、割れてしまった。

落ちる「おちる」- spaść

割れる「われる」- rozbić się

2. 私はよく雲を見て、いろいろ考えることがある。

雲「くも」- chmury

考える「かんがえる」- myśleć

3.大雨になって、試合は中止になった。

大雨「おおあめ」- ulewa

試合「しあい」- mecz

中止になる「ちゅうし」- być odwołanym

4.このパンは外は硬くて、中はふわふわです。

外「そと」- zewnętrzna strona

硬い「かたい」- twardy

中「なか」- środek

5. 手のひらを優しくマッサージして、疲れが取れる。

優しい「やさしい」tu - delikatnie

疲れが取れる「つかれが　とれる」- (w wolnym tłumaczeniu) zmęczenie odejdzie.

6. きのう、家に帰ってお風呂に入って寝ました。

家「いえ」- dom

帰る「かえる」- wrócić

お風呂に入る「おふろに　はいる」- wziąć kąpiel

寝る「ねる」- pójść spać

Wsparcie

Jeśli podoba Ci się to, co robię i jest to przydatne, możesz okazać wsparcie, zostając moim patronem 

https://patronite.pl/nippongo20

bądź stawiając mi symboliczną kawę. Będę wdzięczny za każdą 😌👍

https://buycoffee.to/nippongo

Do zobaczenia w kolejnych artykułach.

Źródła

• Praktyka własna
• Hyuuman akademii, Nihongo Kyouiku Nouryoku Kentei Shiken; wydanie piąte