ちょっと – słowo zapewne znane wszystkim, nawet tym, którzy nie uczą się japońskiego a oglądają np. anime. I ten popularny tekst "ちょっとまって！". Ale czy zdarzyło Wam się kiedyś spotkać ちょっと w zdaniu, gdzie przetłumaczenie go jako trochę było... dziwne? W tym artykule omówimy sobie różne przypadki i sposoby użycia tego tajemniczego słowa.

Zapraszam do nauki😎

{getToc} $title={Table of Contents}

Zanim zanim zaczniemy warto dodać, że w języku polskim mamy zwrot, który pełni podobną funkcję do japońskiego ちょっと = "trochę" lub "trochę nie bardzo" lub "nie bardzo". Dwa ostatnie polskie zwroty nie są aż tak elastyczne jak ich japoński odpowiednik i z pewnością nie używa się ich w języku formalnym, ale w mowie potocznej można się z nimi spotkać.

Zapis w kanji

Zacznijmy może od czegoś mniej popularnego.

Każdy kto zna moje materiały czy to z YouTuba, czy kursów internetowych wie, że lubię odnosić się do zapisu w kanji, pokazując, jak wiele można się z niego dowiedzieć.

Oczywiście nie zachęcam, żeby od teraz pisać ちょっと w kanji, bo taki zapis jest raczej rzadkością i nie ma potrzeby na siłę wszędzie tych kanji wpychać.

ちょっと można teoretycznie zapisać jako:

一寸

Taki zapis można odczytać również jako いっすん. Oznacza wtedy: 1 sun (jednostka miary; ok. 3 cm). 寸 zawiera w sobie również znaczenia: odrobinę, trochę, krótki itp., czyli ogólnie małą ilość bądź czas trwania. Spójrzmy na kilka złożeń z tym znakiem:

① 寸前「すんぜん」- tuż przed

② 寸劇「すんげき」- krótki spektakl (np. w teatrze)

③ 寸鉄「すんてつ」- broń ręczna w kształcie krótkiego pręta

Jak widać w każdym słowie 寸 dodaje znaczenie "krótki" zarówno w wymiarze fizycznym (③) jak i czasowym (① i ②).

Samo słowo ちょっと również oznacza "trochę" w wielu różnych aspektach, które będę omawiał poniżej. Aczkolwiek w niektórych zdaniach ciężko będzie przetłumaczyć ちょっと jako trochę i będzie trzeba pokombinować😉

TROCHĘ W 3 WYMIARACH

Pierwszym najbardziej popularnym użyciem ちょっと jest określenie, że czegoś jest trochę w kontekście:

Ilości - 数量「すうりょう」
Czasu - 時間「じかん」
Zakresu; poziomu 程度「ていど」

Przyjrzyjmy się kilku zdaniom do poszczególnych sytuacji.

Ilość, czyli 数量 (すうりょう)

Tutaj wrzucamy wszelkie przypadki, gdy mówimy o ilości w rozumieniu wielkości czegoś, co może być zmierzone, zważone, czego może być dużo bądź mało. ちょっと oznacza trochę właśnie w kontekście tej ilości czyli, że czegoś jest niewiele. Na przykład:

残った「のこった」- zostać; pozostać

料理「りょうり」 - danie; potrawa

口に合う「くちにあう」- smakować komuś

砂糖「さとう」- cukier

ケーキがちょっと残った。
Zostało trochę ciasta.
この料理をちょっと食べてみたが、口に合わなかった。
Spróbowałem trochę tej potrawy, ale mi nie posmakowała.
もうちょっと砂糖を入れてください。
Dodaj jeszcze trochę cukru.

W każdym ze zdań "trochę" określa ilość, którą można zmierzyć, zważyć itp.

Czas, czyli 時間 (じかん)

Tutaj ちょっと będzie określać nam trwanie jakiejś czynności. W tym przypadku przetłumaczenie na polskie trochę również będzie naturalne.

Spójrzmy na przykłady.

休みましょう「やすみましょう」 - odpocznijmy

寝させて「ねさせて」- pozwól spać

後もうちょってで「あともうちょっとで」- jeszcze trochę i...

始まります「はじまります」- zacząć się

ちょっと休みましょう。
Odpocznijmy trochę.
もうちょっと寝させてください。
Daj mi jeszcze trochę pospać.
後もうちょってでコンサートは始まります。
Jeszcze trochę i koncert się zacznie.

Mam nadzieję, że jest to wyczuwalne że w powyższych przykładach mówimy o trochę w kontekście trwania, czasu.

W pierwszym zdaniu jesteśmy zmęczeni np. po pieszej wędrówce i potrzebujemy krótkiego odpoczynku. Dlatego ちょっと, które się tam pojawia nawiązuje właśnie do tego czasu, którego potrzebujemy, że wystarczy nam tylko trochę.

Drugie zdanie przedstawia sytuację gdzie przykładowo mama budzi swoje dziecko, które pozwoliło sobie na zbyt długie wylegiwanie się. Ale dziecko prosi ją o jeszcze odrobinę snu, by pozwoliła mu jeszcze troszkę dłużej pospać.

W trzecim zdaniu czekamy na rozpoczęcie się koncertu. Czekamy, więc musi upłynąć jakaś ilość czasu, by koncert się zaczął. Dostrzegamy, że już przygotowania dobiegają końca i jeszcze trochę (czasu) i koncert się zacznie.

Zakres/poziom, czyli 程度 (ていど)

W tym przypadku ちょっと będzie określało jak bardzo coś jest jakieś; do jakiego poziomu itp. Zobrazuję to lepiej w poniższych przykładach.

頭「あたま」- głowa

痛い「いたい」 - bolący

寒い「さむい」- zimny (o pogodzie)

疲れている「つかれている」- być zmęczonym

ちょっと頭が痛い。
Boli mnie trochę głowa.
今日はちょっと寒くなりましたね。
Dzisiaj zrobiło się trochę chłodniej.
ちょっと疲れているんです・・・
Trochę się zmęczyłem.

To, co charakteryzuje użycie ちょっと w przypadku określenia zakresu/poziomu, jest to, że opisane odczucia nie mogą być zmierzone, opisują bardziej subiektywne odczucia, poziomu których nie da się zobaczyć gołym okiem.

Dodatkową pomocą może być fakt, że chcąc przedstawić sytuację odwrotną, czyli nie trochę a bardzo, możemy dać słówko とても czego nie można było zrobić przy pozostałych dwóch przypadkach czyli czasu (時間) oraz ilości (数量).

Chciałbym jeszcze dodać, że trzecie zdanie może być odpowiedzią na czyjeś pytanie "どうしたんですか - co się stało”

I to był pierwszy przypadek gdzie używamy ちょっと jako trochę. W tych trzech sytuacjach możemy zastąpić ちょっと słowem すこし, które w tych przypadkach będzie wymienne nie zmieniając w żaden sposób znaczenia. すこし jest słowem o bardziej grzecznym brzmieniu niż ちょっと, które z kolei brzmi nieco bardziej potocznie.

Pierwotnym założeniem związanym z użyciem ちょっと było opisywanie wyżej wymienionych aspektów czyli ilości, czasu oraz zakresu. Jednak Japończycy zaczęli używać, najpewniej nieświadomie, ちょっと w innych sytuacjach, co doprowadziło do powstania wielu różnych funkcji i zastosowań tego słowa, które omówię poniżej.

Odmowa

Jeśli nie chcemy wprost powiedzieć NIE, na pomoc przychodzi ちょっと.

Wyobraźmy sobie następującą sytuację:

Dobry znajomy zaprasza nas na partyjkę tenisa dzisiaj po południu. Niestety mamy już plany i chcemy delikatnie odmówić. Jak to zrobić używając ちょっと?

Wystarczy "podstawić do wzoru" ;) ➡ ちょっと + powód

今日「きょう」- dzisiaj

午後「ごご」- popołudnie

約束「やくそく」- obietnica; spotkanie

Aさん：今日の午後、テニスしませんか。
Nie pograłbyś dzisiaj po południu w tenisa?
Bさん：今日はちょっと約束があるんだけど・・・
Dzisiaj mam już umówione spotkanie...

Uwaga: んだけど, które się pojawia w powyższej odpowiedzi, często używane jest, kiedy tłumaczymy się z naszej decyzji, podając w ten sposób powód, dla którego, w tym przypadku, nie możemy iść na tenisa. O んです opowiem w innym materiale.

Jak widać ciężko w tłumaczeniu zawrzeć ちょっと, ale "na siłę" można byłoby powiedzieć:

Tak trochę nie bardzo... mam już umówione spotkanie.

Japończycy odmawiając często uzywają gestów czy mimiky twarzy, co pomaga wyrazić zakłopotanie związane z tym, że musimy odmówić.

Nasze polskie "tak trochę nie bardzo" również pomaga złagodzić odmowę i z pewnością mimka twarzy wielu osób również się zmieni podczas wypowiadania tego zwrotu.

Można również spotkać się z taką sytuacją, że zdanie jest w połowie urwane, ale nadal wiemy jaki jest powód.

一緒に「いっしょに」- razem

映画「えいが」- film

見に行く「みにいく」- iść obejrzeć

Aさん：今日、一緒に映画を見に行かない？
Nie poszedłbyś dzisiaj ze mną obejrzeć film?
Bさん：今日は、ちょっと時間が・・・
Dzisiaj trochę nie bardzo z czasem jestem...

Udało się wrzucić w polskiej wersji trochę. Można powiedzieć, że to, co napisałem, jest takim polskim odpowiednikiem tej wypowiedzi po japońsku. Oczywiście jest to coś co usłyszymy tylko w mowie potocznej, ewentualnie luźnej wymianie wiadomości między znajomymi.

W tym wypadku nie mówimy wprost, że nie mamy czasu ale delikatnie zaznaczamy, że nie chodzi o to, że nie chcemy, tylko, że powodem jest czas, a dokładniej jego brak. ちょっと łagodzi wypowiedź, aby nie brzmiała... chamsko?

Całość możemy jeszcze bardziej skrócić do praktycznie samego ちょっと. Dając w ten sposób do zrozumienia drugiej osobie, że być może nie chcemy mówić, o tym dlaczego czegoś nie możemy zrobić. Wtedy druga osoba powinna wyczuć sytuację i raczej nie dopytywać. Chyba że jesteśmy wśród znajomych, to wiadomo - można więcej.

Aさん：今日、一緒に映画を見に行かない？
Nie poszedłbyś dzisiaj ze mną obejrzeć film?
Bさん：あ、ごめん。今日はちょっと・・・
Sorki, dzisiaj nie bardzo...

Jak widać, nasz polski odpowdnik "nie bardzo" lub inne jego warianty, również znajdą zastosowanie w takiej sytuacji, ale czy taka odpowiedź zawsze będzie brzmiała właściwie? To zależy... 😉

To była pierwsza sytuacja, w której możemy wykorzystać ちょっと w nietypowy sposób.

Prośba

Podczas proszenia kogoś o przysługę, czy np. gdy coś pożyczamy, ちょっと pełni funkcję delikatnej skromności, niepewności, taktu. Żeby prośba ta zabrzmiała rzeczywiście jak prośba a nie polecenie.

ちょっと dodaje również delikatnego zawstydzenia, że kogoś o coś prosimy. Być może trochę nam głupio z tego powodu.

ちょっと może pojawiać się w różnych miejscach w zdaniu dlatego przyjrzymy się temu użyciu w różnych przykładach.

持つ「もつ」- mieć; trzymać

貸す「かす」- pożyczyć (komuś)

Aさん：えんぴつ、持ってますか？
Masz ołówek?
Bさん：うん、持ってますよ。
Tak, mam.
Aさん：ちょっと貸してくれる？
Pożyczyłbyś?

Powyższe ちょっと można również rozpatrywać w kontekście czasu tłumacząc to jako na chwilę, lecz tutaj użyłem ちょっと, by zaznaczyć wspomnianą skromność, takt.

W języku polskim nie mamy odpowiednika do takiej sytuacji. Musimy użyć np. trybu warunkowego: czy mógłbyś lub pytania negatywnego: a nie pożyczyłbyś?

先生「せんせい」- nauczyciel (tu w funkcji zwrotu grzecznościowego)

作文「さくぶん」- wypracowanie

書く「かく」- pisać

見る「みる」- patrzeć

Aさん：先生、作文を書いたんですが、ちょっと見ていただけないでしょうか。Proszę Pana, napisałem wypracowanie. Czy nie mógłby Pan mi tego sprawdzić?
先生：いいですよ。
Dobrze.

W tym przypadku możemy czuć zakłopotanie w związku z tym, że zajmujemy czas naszego nauczyciela. Zauważmy, że tym razem zwracamy się do nauczyciela, więc ちょっと bardziej podkreśla tę skromność i delikatne zawstydzenie.

Gdy chcemy kogoś "poinformować", że mamy do niego sprawę czy prośbę, takie zdanie mogłoby wyglądać następująco:

お願「おねがい」- prośba

ちょっとお願があるんだけど・・・
Mam prośbę...

Można pokusić się o dodanie "małą" do prośby w zdaniu polskim, ale nie chodzi tutaj o wielkość tej prośby. ちょっと (jak i "mała prośba") ma tu jedynie złagodzić fakt, że chcemy kogoś o coś poprosić. Podczas proszenia o przysługę, ちょっと jest dobrym sposobem na zneutralizowanie "szoku" jakim może być takie nagłe pytanie o przysługę. Zwiększa nieco dystans.

Delikatne polecenie

Czasami żeby trafnie ocenić z jaką funkcją ちょっと mamy do czynienia musimy wziąć pod uwagę kto z kim rozmawia. Spójrzmy na poniższy dialog.

使い方「つかいかた」- sposób użycia

教える「おしえる」- wyjaśnić; powiedzieć

銀行員「ぎんこういん」- pracownik banku

お引き出し「おひきだし」- wypłata (z konta)

Aさん：すみませんが、ちょっと使い方を教えてください。
Przepraszam, proszę mi wyjaśnić jak tego użyć
銀行員：お引き出しですか。
Chodzi o wypłatę?

Teoretycznie można to podciągnąć pod prośbę. Spójrzmy jak zostało to wyjaśnione w jednym z japońskich artykułów dotyczących tego zagadnienia:

Gdy znajdujemy się w sytuacji, że mamy możliwość wydania delikatnego polecenia, czyli po prostu "żądamy" od drugiej osoby określnego zachowania czy czynności poprzez ちょっと, to polecenie jest wydane delikatniej.

Powyższa sytuacja to rozmowa między klientem a pracownikiem banku. W teorii więc, pracownik banku nie może się nie zgodzić wykonać tej prośby (tak długo jak czynność, której żąda klient leży w zakresie obowiązków pracownika), toteż ciężko postrzegać to jako prośbę. Nie jest to jednak mocny rozkaz. ちょっと pozwala "być pomiędzy".

A teraz wyobraźmy sobie taką sytuację: jesteśmy u lekarza, który chce zbadać nasze gardło.

医者「いしゃ」- lekarz

昨日「きのう」- wczoraj

痛い「いたい」- bolący

口「くち」- usta

開ける「あける」- otworzyć

医者：どうしましたか。
Co się stało? (co dolega?)
Aさん：昨日からのどが痛いです。
Od wczoraj boli mnie gardło.
医者：そうですか。ちょっと口を開けてください。
Rozumiem. Proszę otworzyć usta.

Podobnie jak w poprzednim dialogu jest osoba, która ma większą "władzę" nad drugą osobą. W tym przypadku jest to lekarz. Pacjent przychodząc do lekarza, żeby zostać zbadanym musi wykonywać polecenia lekarza. Wtedy lekarz, by nieco złagodzić całą sytuację (być uprzejmym), dodaje na początku ちょっと, które sprawia, że brzmi to łagodniej.

Oczywiście można teoretycznie przyjąć, zgodnie z pierwotnym założeniem, że ちょっと oznacza sposób otworzenia tych ust, czyli że tylko odrobinę, lub że tylko na chwilę, ale wydaje mi się, że w takiej sytuacji otwarcie ust tylko odrobinę nie pozwali na porządne badanie.

Takie zastosowanie tego słowa może wydawać się nieco dziwne, nienaturalne, ale taka specyfika języka i kultury.

Nieco lżejszy wydźwięk

Czasami ちょっと można dodać, by nadać danej wypowiedzi nieco lekkości. Omówimy to sobie na kilku przykładach.

Zaproszenie

Dodając ちょっと możemy sprawić, aby propozycja brzmiała nieco delikatniej. Można również zinterpretować ちょっと, że spotkanie będzie trwało krótko.

ちょっとコーヒーでも飲みに行きませんか。
Może poszlibyśmy napić się kawy?

W języku polskim możemy jedynie zastosować tryb warunkowy, aby zaproszenie brzmiało "delikatnie", jak sugestia, która może zostać w każdej chwili odrzucona. Często też w mowie potocznej pojawiają "zapychacze słowne", takie jak: A może byśmy poszli... A może tak pójdziemy...

Takie zaproszenie w języku japońskim wprowadza jeszcze taką dodatkową przestrzeń dla osoby, która tę propozycję otrzymuje.

Pytanie: コーヒーでも飲みに行きませんか jest w porządku, ale brzmi bardziej bezpośrednio.

Spokojne działania

Nie wiedziałem jak poprawnie określić ten podrozdział, ale po przeczytaniu przykładów na pewno załapiecie o co chodzi.

Wyobraźcie sobie, że np. rozmawiacie z kimś przez komunikator internetowy i nagle chce wam się pić. Po polsku nasuwa mi się tekst typu: Czekaj, skoczę tylko po wodę. Przekazujemy tę informację w taki dość luźny sposób. W japońskim dobrze spisuje się wtedy omawiane ちょっと.

水「みず」- woda

持ってくる「もってくる」- przynieść

ちょっと水を持ってきます。
Skocze tylko po wodę.

W języku polskim w mowie potocznej w takich sytuacjach często można usłyszeć czekaj i tylko. Nie oznacza to, ze kupimy TYLKO wodę. Tylko ma za zadanie pokazać, że cała czynność nie będzie trwała długo, bo to TYLKO woda. Czekaj za to jest zwykłym słownym zapychaczem.

Inna sytuacja: musisz wyskoczyć na chwilę do sklepu, bo orientujesz się, że zabrakło soli w domu. I tutaj również, jest to sytuacja spontaniczna, luźna, więc w takich przypadkach ちょっとpomaga wyrazić tę spontaniczność.

塩「しお」- sól

買ってくる「かってくる」- kupić (z informacją że zaraz wracasz)

あ、ちょっと塩を買ってくる。
(Czekaj) Skoczę tylko kupić sól.

Ostatnia sytuacja. Wyobraź sobie, że dzieci bawią się w swoim pokoju i jest głośno, bo zabawa jest przednia. Ale nagle robi się podejrzanie cicho. I nagle mama, która rozmawia z koleżanką stwierdza, że to dziwne i udaje się na górę do pokoju, by sprawdzić co się dzieje i mówi:

様子「ようす」- stan; sytuacja

ちょっと子どもの様子を見てくる。
Czekaj, pójdę zobaczyć, co u dzieci. (Czekaj, tylko zobaczę...)

We wszystkich sytuacjach poza łagodzeniem i wprowadzaniem takiego luźnego elementu ちょっと można interpretować w ten sposób, że dana czynność, którą zamierzamy zrobić nie zajmie nam dużo czasu. Czyli dodatkowo informujemy naszego rozmówcę "szybko się uwinę i zaraz wracam".

Nie tak łatwo...

Nazwa tego podrozdziału pokazuje, jak powinno być interpretowane ちょっと w sytuacji, kiedy za nim stoi słowo w formie przeczącej. Tutaj podobnie będziemy delikatnie łagodzić wypowiedź.

Posłużę się tu dwoma przykładami ze słownika.

味わう「あじわう」- smakować; zasmakować

ほかではちょっと味わえないおいしさ。
Pyszny smak, o który trudno w innych miejscach.

Obecność ちょっと pozwala interpretować powyższe zdanie w sposób jaki dałem w tłumaczeniu. Jako że mamy tam czasownik あじわう w formie potencjalnej to bez ちょっと zdanie brzmiałoby o wiele pewniej i wypowiedziane z większym przekonaniem o tej pewności: Jest to pyszny smak, którego nie da się zasmakować gdzie indziej.

Dodanie ちょっと pokazuje, że owszem będzie to trudne, ale nie niemożliwe jak można było wyczuć ze zdania alternatywnego.

Drugie zdanie.

彼「かれ」- on

考えられない「かんがえられない」- nie do pomyślenia

彼がしたことは、ちょっと考えられない。
To co zrobił jest nie do pomyślenia.

Trudno w tym przypadku o nieco bardziej obrazowe tłumaczenie.

Wyobraź sobie, że powyższe zdanie wypowiedziane jest bez ちょっと i z nieco większym oburzeniem. Brzmi wtedy ostrzej, jakby mówiący wytykał błąd, popełniony czyn.

Dodanie ちょっと pozwala nadal utrzymać (w tym przypadku) krytykę, ale jest ona przedstawiona łagodniej. Wypowiedzi tego zdania mogłyby towarzyszyć nieco mniejsze emocje o mniej atakującym tonie.

Zwrócenie uwagi; wykrzyknik

Jest to ostatnia funkcja jaką chciałem przedstawić.

ちょっと może pomóc nam zwrócić czyjąć uwagę lub pełnić funkcję wykrzyknika.

君「きみ」- ty

źródło: https://emiki73.com/sk8-winter-only-woman-4637

Zdanie na ilustracji można przetłumaczyć jako: ej ty!!

A teraz coś, co, być może, będzie odkryciem. Znane wszystkim ちょっとまって！Też może być rodzajem zwrócenia uwagi.

źródło: https://www.ac-illust.com/

Tłumacząc to na realia języka polskiego można by powiedzieć np. moment! chwila, chwila! czekaj no chwile!

W tym momencie nie prosimy kogoś, żeby na coś konkretnego poczekał, tylko żeby przerwał swoje działania, bo są np. nie na miejscu albo czyjeś zachowanie jest nieodpowiednie, podejrzane.

Przykładowo: ktoś przechodzi przez bramkę, nie okazując biletu albo komuś wypadł portfel. Zostanie mu wtedy zwrócona uwaga. W zależności, kto to będzie, możemy usłyszeć:

財布「さいふ」- portfel

落ちる「おちる」- upaść

お客さん「おきゃくさん」- klient (tu zwrot grzecznościowy)

ちょっと君!
ちょっとあなた、財布が落ちたよ
Halo! Upadł ci portfel
ちょっとお客さん！
Halo! Proszę pana!

Na koniec chciałbym pokazać ciekawą rzecz. Jak rozróżnić że ちょっとまって, które ktoś wypowie jest zwróceniem uwagi czy prośbą żebyśmy chwile poczekali?

Jak wspomniałem na początku artykułu ちょっと może określać ilość czasu i wtedy może być wymienione z すこし więc poniższe zdanie

ここでちょっと待っていてください。Poczekaj tutaj chwilę

można wypowiedzieć z すこし

ここですこし待っていてください。Poczekaj tutaj chwilę

Natomiast jeśli ちょっとまって jest użyte, żeby komuś zwrócić uwagę, to wtedy nie można dać すこし, ponieważ nie mówimy tu o czasie trwania, tylko zwracamy czyjąś uwagę.

To tyle w tym artykule. Wiedzieliście, że ちょっと jest takie różnorodne? Podzielcie się wrażeniami na ten temat.

Mam nadzieję że sporo kwestii się wyjaśniło. Jeśli macie jakieś przykłady z użyciem ちょっと, to wrzucajcie w komentarzach. Spróbujemy przypisać Wasze przykłady do któregoś z omawianych aspektów.

Wsparcie

Jeśli podoba Ci się to, co robię i jest to przydatne, możesz okazać wsparcie, zostając moim patronem

https://patronite.pl/nippongo20

bądź stawiając mi symboliczną kawę. Będę wdzięczny za każdą 😌👍

https://buycoffee.to/nippongo

Do zobaczenia w kolejnych artykułach.

ちょっと - co oznacza i jak używać